Rodzaje nowotworów u dzieci

Zdarza się – z powodów, których nie znamy – że zdrowe komórki w ciele człowieka „buntują się” i zaczynają się inaczej zachowywać oraz zmieniają swój wygląd, bardzo szybko się rozmnażają i niszczą narząd, z którego pochodzą. Atakują pobliskie narządy, a wraz z krwią mogą przenieść się w dowolne miejsce w organizmie. Ciało ludzkie nie potrafi niszczyć tych komórek, które mogą przybrać formę guza lub być rozproszone jak w nowotworach krwi. Tylko odpowiednie leczenie daje choremu szansę na przeżycie.

• Białaczka – to nowotwór, który swoje źródło ma w szpiku kostnym, który produkuje wtedy nieprawidłowe komórki zwane blastami.. Blasty krążą w organizmie i naciekają organy, takie jak wątroba, śledziona, węzły chłonne. Mogą docierać do mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych, a także jąder u chłopców. Namnażanie blastów jest bardzo szybkie i niebezpieczne.
• Ostra białaczka limfoblastyczna (ALL) – choroba spowodowana niekontrolowanym rozrostem limfoblastów patologicznych, czyli komórek białaczkowych wywodzących się z limfocytów B lub T, w szpiku kostnym. Najczęstsza postać białaczki u dzieci.
• Ostra białaczka szpikowa (AML) – choroba spowodowana niekontrolowanym rozrostem blastów patologicznych, wywodzących się z granulocytów, monocytów lub innych komórek szpiku kostnego (mieloblasty, monoblasty patologiczne).
• Chłoniaki – nowotwory pochodzące z układu chłonnego, dzieli się je na ziarnicze (Hodgkina) i nieziarnicze z limfocytów TlubB.
• Guzy lite – grupa nowotworów w postaci guzów różnych narządów, u dzieci najczęściej powstających z tkanki mezenchymalnej (zarodkowa tkanka łączna), która różnicuje się w różne tkanki i narządy w życiu płodowym.
• Guzy mózgu – są to pierwotne nowotwory ośrodkowego układu nerwowego, stanowią ok. 20% wszystkich nowotworów. Najczęstsze u dzieci są gwiaździaki (łagodne), rdzeniak płodowy i wyściółczaki. (złośliwe).
• Neuroblastoma – nowotwór złośliwy należący do guzów litych. Pochodzi z niedojrzałych komórek nadnerczy lub pnia współczulnego – części autonomicznego układu nerwowego.
• Guz Wilmsa (nefroblastoma, nerczak płodowy) – nowotwór złośliwy pochodzący z nerki.
• Mięsaki tkanek miękkich – grupa nowotworów litych, które mogą powstawać w każdym miejscu w organizmie. Rozwijają się z mięśni szkieletowych, gładkich, tkanki łącznej. U dzieci najczęściej występuje mięsak prążkowano-komórkowy i mięsak Ewinga/PNET.
• Siatkówczak zarodkowy – nowotwór wewnątrzgałkowy siatkówki oka, którego 75% przypadków rozpoznawanych jest do 3. roku życia. Może być dziedziczny i występować rodzinnie.
• Guzy kości – stanowią 7% wszystkich nowotworów u dzieci. Najczęściej występują w okresie pokwitania w dwóch rodzajach: mięsak kościopochodny i mięsak Ewinga, natomiast chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) i włókniakomięsak (fibrosarcoma) występują bardzo rzadko.

Formy i rodzaje leczenia nowotworów dziecięcych

U dzieci choroba nowotworowa występuje rzadziej niż u dorosłych i zwykle przebiega dużo bardziej gwałtownie. Na szczęście większość nowotworów dobrze reaguje na leczenie, co daje realną szansę na powrót do zdrowia. Do głównych metod leczenia nowotworu zalicza się chemioterapię, radioterapię zabiegi chirurgiczne oraz leczenie biologiczne.

• Chemioterapia („chemia”) – metoda leczenia stosowana najczęściej w leczeniu nowotworów u dzieci, w której podawane są głównie cytostatyki, Leki te powodują rozpad komórek nowotworowych, podawane są najczęściej drogą centralną dożylną.
• Radioterapia – jest częścią leczenia przeciwnowotworowego stosowanego miejscowo. Polega na naświetleniu chorego miejsca specjalnymi promieniami, które przenikają głęboko do tkanek i niszczą komórki nowotworowe. W czasie zabiegu radioterapii dziecko musi leżeć nieruchomo przez kilka minut, cała terapia zwykle trwa od 2 do 5 tygodni. Nie stosuje się jej u dzieci poniżej 3. roku życia (dotyczy guzów mózgu).
• Protonoterapia – jedna z metod leczenia nowotworów, rodzaj radioterapii wykorzystującej promieniowanie protonowe do niszczenia groźnych zmian nowotworowych. Główną zaletą terapii protonowej jest bardzo duża precyzja, z jaką wiązka promieniowania dociera do guza nowotworowego. Skuteczność protonoterapii względem bardziej popularnej radioterapii jest podobna, ale napromieniowanie otaczających tkanek zdrowych jest mniejsze, co zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań. i Jest refundowana w Polsce od lipca 2022 r.
• Sterydy – leki wspomagające leczenie, mają działanie przeciwnowotworowe (ALL, chłoniaki), przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, immunosupresyjne. Czasami po ich zażywaniu sylwetka bądź twarz dziecka zmieniają się . Przy długotrwałym leczeniu może wystąpić cukrzyca, osteoporoza i nadciśnienie tętnicze.
• Cytostatyki – leki, które mają za zadanie zniszczyć komórki nowotworowe.
• Leczenie biologiczne – leki działające poprzez połączenie się z konkretnym antygenami powierzchniowymi znajdującymi się na komórkach nowotworowych, prowadząc do ich niszczenia. Są to przeciwciała monoklonalne lub poliklonalne tworzone metodami inżynierii genetycznej. Najczęściej stosowane w nowotworach dziecięcych to m.in. Blinatumomab (wiąże się z antygenem CD19 na limfoblastach B-komórkowych), Rytuksymab (wiąże się z antygenem CD20, stosowany m.in. w chłoniakach nieziarnicznych B-komórkowych), Brentuksymab vedotin (wiąże się z antygenem CD30, stosowany . w chłoniaku Hodgkina). Wprowadza cytostatyk bezpośrednio do komórek nowotworowych.
• Leczenie chirurgiczne – każda interwencja chirurga w postaci operacji (np. wycięcia guza) lub zabiegu (np. pobranie wycinka do histopatologii).

Skutki leczenia nowotworów u dzieci

Leki przeciwnowotworowe działają przede wszystkim na komórki nowotworu, ale wpływają również na zdrowe komórki. Chemia hamuje pracę szpiku kostnego. Powoduje to obniżenie liczby białych krwinek, a szczególnie granulocytów oraz płytek i krwinek czerwonych. Dziecko ma wtedy bardzo złą odporność, jest słabe, blade, może krwawić. Często musi wtedy przebywać w szpitalu, w izolacji, otrzymywać antybiotyki i mieć przetaczaną krew. Chemia może działać toksycznie na różne narządy. Skutki leczenia najczęściej są odwracalne i mogą mieć różną postać.

• Pancytopenia – stan jednoczesnej anemii, małopłytkowości i leukopenii, wymaga pobytu w szpitalu.
• Wymioty i nudności – najczęściej w trakcie podawania chemii, można im skutecznie zapobiegać przez specjalne leki przeciwwymiotne.
• Mucositis – stan zapalenia jamy ustnej objawiający się bolesnymi nadżerkami, czasami wymagający podania silnych środków przeciwbólowych i wspomagania żywienia drogą dożylną
• Uszkodzenie wątroby – skutek przyjmowanych leków, najczęściej jest odwracalne, w badaniach krwi normy AST i ALT, GGTP i bilirubiny są przekroczone.
• Wypadanie włosów – na skutek podanej chemii, stan przejściowy, po zakończeniu podawania chemii włosy same zaczynają odrastać. Włosy po napromieniowaniu głowy (guzy mózgu) odrastają wolniej.
• Groźne infekcje bakteryjne, grzybicze i wirusowe – pacjenci w okresie leczenia onkologicznego są szczególnie narażeni na infekcje. Zakażenia mogą wynikać z kontaktu z osobą chorą, ale mogą również być spowodowane przez mikroorganizmy bytujące na co dzień w ciele (np. bakterie na skórze, śluzówkach, w przewodzie pokarmowym).
• Profilaktyka Biseptolem – stosowana w zapobieganiu zakażeń Pneumocystis carinii (rodzaj grzyba) układu oddechowego. Lek podaje się doustnie (zawiesina/tabletki) 3 razy w tygodniu, przez cały okres leczenia.

Czy wiesz, że na naszym oddziale istnieje możliwość zabezpieczenia płodności?

Późnym powikłaniem leczenia onkologicznego mogą być zaburzenia płodności, jednak zależy to od bardzo wielu czynników, takich jak m.in. wiek dziecka, rodzaj nowotworu, rodzaj stosowanej chemioterapii i dawki leków, radioterapia miejscowa (głównie na okolicę miednicy), rodzaj zabiegu operacyjnego. Warto rozważyć metody zabezpieczania komórek rozrodczych.

U chłopców sytuacja jest dużo prostsza. Po 14. roku życia z reguły chłopcy są w stanie samodzielnie oddać nasienie, które można zabezpieczyć w banku komórek rozrodczych.
W przypadku dziewczynek istnieją dwie metody. Po pierwsze można pobrać tkankę jajnikową. Odbywa się to w trakcie krótkiego zabiegu przeprowadzanego metodą laparoskopową, w znieczuleniu ogólnym – dziecko nie czuje bólu i nie będzie pamiętać zdarzenia. Pobranie tkanki jajnikowej u dziewczynek można wykonać w każdym wieku. Tkankę jajnika wszczepia się z powrotem do organizmu pacjentki w przypadku podjęcia decyzji o macierzyństwie.

Drugą metodą jest pobranie komórek jajowych gotowych do zapłodnienia, po wcześniejszej stymulacji hormonalnej pod czujnym okiem lekarza ginekologa. Komórki pobiera się wówczas drogą punkcji jajników. Procedurę tę można stosować u dziewczynek po okresie dojrzewania. Pobrane komórki rozrodcze i tkanki przechowuje się w formie zamrożonej w banku komórek rozrodczych. Procedura ta jest bezpłatna dla dzieci leczonych onkologicznie do czasu ukończenia przez nie 18. roku życia. W przypadku chęci skorzystania z takiej możliwości należy zgłosić się do swojego lekarza prowadzącego.